O Dicionário Biográfico de Cinema#107: Max Von Sydow

 

Max Von Sydow (Carl Adolf von Sydow), n. Lund, Suécia, 1929*

Von Sydow é mais conhecido por alguns papéis de protagonistas masculinos na obra de Ingmar Bergman, o que é admitir que Bergman teve menos problemas com homens do que mulheres em seus filmes. Ainda que a figura do artista que von Sydow interpreta três vezes permita Bergman a observar a si próprio (ou que outros o vejam) sem a angústia participativa, que compartilhava com suas atrizes. Von Sydow é dissecado e considerado uma farsa. Mas em Persona, a atriz muda Liv Ulmann é um retrato mais profundo do artista impossível de Bergman. Ao lado de Ulmann, von Sydow parece sombrio, doentio e irritável - intensamente real, mas tosado da compaixão que a câmera de Bergman concede às mulheres e dá força que vê nelas. 

Desde já seu ascético cavaleiro em Det Sjunde Inseglet [O Sétimo Selo] (57), despojado e emblemático como uma peça de xadrez, Von Sydow tem sido uma passiva representação desmembrada da personalidade do artista masculino. O sofrimento encontrou morada nessa longa face; mas com suas mulheres - com Thulin, Andersson, Ulmann e Lindblom - Bergman foi dolorosamente abaixo da superficie. Von Sydow foi o mágico Vogler em Ansiktet [O Rosto]; o padre em Jungfrukällan [A Fonte da Donzela] (59); Borg, o pintor, em Vargtimmen [A Hora do Lobo] (68); e o músico em Skammen [Vergonha] (68). Em acréscimo, trabalhou para Bergman em Smultronstället [Morangos Silvestres] (57), em um pequeno papel; como um marido em Nära Livet [No Limiar da Vida] (58); como o marido em Sasom i en Spegel [Através de um Espelho] (61); em Nattvardsgästerna [Luz de Inverno] (63); En Passion [A Paixão de Ana] (70); e The Touch [A Hora do Amor] (71).

Não somente em onze filmes, mas o papel principal em três filmes nas ilhas demonstram o quão tanto sua magra presença foi relevante para a visão de Bergman do homem moderno emaciado pela luta entre seu apetite e a culpa. É particularmente notável em Vergonha, um filme que tematiza a sensibilidade artística para a provação de uma guerra misteriosa, e mostra que o músico de von Sydow é um homem egotista e covarde. Com óculos, cabelo recuando, desanimado demais para se barbear, os pequenos avanços do envelhecimento são sinais claros de um fracasso moral, evidente na cena de abertura, onde seu principal contato emocional com Liv Ulmann é pedir a ela que olhe sua boca, por causa de um dente inchado. 

Von Sydow esteve no Real Teatro Dramático de Estocolmo de 1948 a 1951. Para além de sua obra com Bergman, interpretou nestes filmes suecos, sem se estabelecer naquele devaneio gótico que Bergman prezava: Bara en Mor (49, Alf Sjöberg), Fröken Julie [Senhorita Júlia] (51, Sjöberg); Ingen Mans Kvinna (53, Lars-Eric Kjellgren); Ratten att Alska (56, Mimi Pollack); Prästen i Uddarbo (58, Kenne Fant); Bröllopsdagen (60, Fant); Alskarinnan [A Amante Sueca] (62, Vilgot Sjöman); Nils Holgerssons Underbara Resa (62, Fant); em um dos episódios de 4 x 4 (65, Jan Troell); Made in Sweden (68, Johan Bergenstrahle; Svarta Palmkronor [Palmeiras Negras] (68, Lars Magnus Lindgren); como o marido em Utvandrarna [Os Emigrantes] (70, Troell); e Nybyggarna [O Preço do Triunfo] (73, Troell).

Como a maior parte dos protagonistas suecos, atraiu a atenção americana. O que demonstra a inabilidade de Hollywood de digerir os intérpretes de Bergman é que seus papéis falados em inglês tenham variado de Cristo em The Greatest Story Ever Told [A Maior História de Todos os Tempos] (65, George Stevens) ao estalar de dedos nazi em The Quiller Memorandum [A Morte Não Manda Aviso] (66, Michael Anderson). Em acréscimo: The Reward [Viagem para a Morte] (65, Serge Bourguignon); Hawaii [Havaí] (66, George Roy Hill); The Kremlin Letter [Carta ao Kremlin] (69, John Huston); The Night Visitor [O Visitante Noturno] (71, Laslo Benedek); Embassy (72, Gordon Hessler); como The Exorcist [O Exorcista] (73, William Friedkin); como Steppenwolf [O Lobo da Estepe] (74, Fred Haines); um glacial assassino em Three Days of the Condor [Três dias do Condor] (75, Sydney Pollack); The Ultimate Warrior [O Guerreiro do Futuro] (75, Robert Clouse); Cadaveri Eccellenti [Cadáveres Ilustres] (75, Francesco Rosi); Ägget är Löst! En Hardkokt Saga [Egg! Egg? A Hardboiled Story] (75, Hans Alfredson); Cuore di Cane [Dog's Heart] (76, Alberto Lattuada); Voyage of the Damned [A Viagem dos Condenados] (76, Stuart Rosenberg); The Exorcist Part II: The Heretic [O Exorcista II: O Herege] (77, John Boorman); March or Die [Marcha ou Morre] (77, Dick Richards); Brass Target [O Alvo de Quatro Estrelas] (78, John Hough); e Hurricane [Furacão] (79, Jan Troell).

Nos últimos quinze anos, ele tem vagado ao redor do mundo, aparentemente ilimitado em variedade, e nunca perdendo por completo sua autoridade: Flash Gordon (80, Mike Hodges); La Mort en Direct [A Morte ao Vivo] (80, Bertrand Tavernier); She Dances Alone (80, Robert Dornhelm); Victory [Fuga para à Vitória] (81, Huston); Conan, the Barbarian [Conan, o Bárbaro] (81, John Milius); voando com um balão ao Pólo Norte em Ingenjör Andrées Luftfärd [The Flight of the Eagle] (82, Troell); Strange Brew [Cerveja Maluca] (83, Dave Thomas e Rick Moranis); no filme de James Bond Never Say Never Again [007 - Nunca Mais Outra Vez] (83, Irvin Kershner); como um chefe de polícia espanhol em Jogando con la Muerte [Target Eagle] (84, José Antonio de la Loma); Dreamscape [Morte nos Sonhos] (84, Joseph Ruben); Dune [Duna] (84, David Lynch); Kojak: The Belarus File [O Caso Belarus] (85, Robert Markowitz); Code Name Emerald [Operação Esmeralda] (85, Jonathan Sanger); Il Pentito [The Repenter] (85, Pasquale Squitieri); Quo Vadis? (85, Franco Rossi); Hannah and Her Sisters [Hannah e Suas Irmãs] (86, Woody Allen); The Second Victory (86, Gerald Thomas); Duet for One [Sede de Amar] (86, Andrei Konchalovskiy); Oviri [The Wolf at the Door] (87, Henning Carlsen); soberbo em Pelle Eroberen [Pelle, o Conquistador] (87, Bille August); Red King, White Knight (89, Geoff Murphy); Mio Caro Dottor Gräsller [Corações Covardes] (90, Roberto Faenza); Awakenings [Tempo de Despertar] (90, Penny Marshall); A Kiss Before Dying [Um Beijo Antes de Morrer] (91, James Dearden); Bis ans End der Welt [Até o Fim do Mundo] (91, Wim Wenders); o narrador em Europa (91, Lars Von Trier), e o melhor que há nesse filme maneirista; Den Goda Viljan [As Melhores Intenções] (92, August); o Demônio em Needful Things [Trocas Macabras] (93, Fraser Heston).

Também dirigiu um filme, Ved Vejen [Katrinka], adaptado de um romance favorito de Herman Bang.

Entrementes, passando dos setenta, dá passos em direção a algum destino - trabalhar com todo diretor registrado?: Time is Money (94, Paolo Barzman); Onkel Vanja (94, Bjorn Melander); Radetzky Marsch [Radtezky March] (94, Alex Conti); Citizen X [Cidadão X] (95, Chris Gerolmo); Judge Dredd [O Juiz] (95, Danny Cannon); Hamsun (96, Troell); Jerusalem [Jerusalém - Uma Verdadeira História de Amor e Fé] (96, August); Enskilda Samtal (96, Liv Ulmann); Truck Stop (96, Michael Muschner); um almirante russo em Hostile Waters [Alerta Vermelho] (97, David Drury); La Principessa e il Povero (97, Lamberto Bava); como David em Solomon [Salomão] (97, Roger Young); What Dreams May Come [Amor Além da Vida] (98, Vincent Ward); Snow Falling on Cedars [Neve Sobre os Cedros] (99, Scott Hicks); Nuremberg [Julgamento em Nuremberg] (00, Yves Simoneau); Non Ho Sonno [Insônia] (01, Dario Argento); Vercingétorix [A Lenda de um Guerreiro] (01, Jacques Dorfmann); Intacto (01, Juan Carlos Fresnadillo); Minority Report [Minority Report: A Nova Lei] (02, Steven Spielberg); Rush Hour 3 [A Hora do Rush 3] (07, Brett Ratner); Emotional Arithmetic (07, Paolo Barzman); Le Scaphandre et le Papillon  [O Escafandro e a Borboleta] (07, Julian Schnabel); Shutter Island [Ilha do Medo] (10, Martin Scorsese); Robin Hood (10, Ridley Scott); na versão do diretor de The Wolfman [O Lobisomem] (10, Joe Johnston); narrando Muumi ja Punainen Pyrstötähti [Moomins - Um Cometa no Céu Azul] (10, Maria Lindberg); o locatário em Extremely Loud & Incredibly Close [Tão Forte e Tão Perto] (11, Stephen Daldry); Branded [Marcado] (12, Jamie Bradshaw e Aleksandr Dulerayn); The Letters [As Cartas de Madre Teresa] (14, William Riead).

Fonte: Thomson, David. The New Biographical Dictionary of Cinema. N. York: Alfred A. Knopf, 2014, pp. 2739-42. 

(*) O ator faleceu em 2020.

 

Comentários

Postagens mais visitadas deste blog

Filme do Dia: Der Traum des Bildhauers (1907), Johann Schwarzer

Filme do Dia: Quem é a Bruxa? (1949), Friz Freleng

A Thousand Days for Mokhtar